Σύμφωνα με τον Ανδρέα Μελιδώνη, πρόεδρο της Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας και Διευθυντή της Α’ Παθολογικής Κλινικής και του Διαβητολογικού Κέντρου του Νοσοκομείου Τζάνειο, κατά τη διάρκεια οικονομικών κρίσεων οι διατροφικές επιλογές παύουν να είναι υγιεινές και οι άνθρωποι προκειμένου να καλύψουν τις ενεργειακές τους ανάγκες, καταφεύγουν σε υδατάνθρακες και τροφές με απλή ενεργειακή αξία, παραμελώντας την ποιότητα της τροφής, ώστε να ενισχύσουν τον οργανισμό με βιταμίνες και άλλα θρεπτικά συστατικά.
του Νατσίουλη Αθανάσιου
Περισσότερο επηρεάζονται τα άτομα που ανήκουν σε χαμηλότερες κοινωνικοοικονομικές τάξεις, καθώς σύμφωνα με μελέτη του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου σε δείγμα 1.000 ηλικιωμένων κατοίκων της νησιωτικής χώρας (Μυτιλήνης, Λήμνου, Σαμοθράκης, Κεφαλονιάς, Ζακύνθου, Κέρκυρας, Κρήτης και Κύπρου), από το 50% των Ελλήνων χαμηλής μόρφωσης και εισοδήματος που κατοικούν στα νησιά, οι 4 στους 10 είναι παχύσαρκοι, περίπου οι 2 στους 10 έχουν διαβήτη, καταναλώνουν περισσότερο κρέας, δεν προσεγγίζουν εύκολα το ψάρι ως αντικαταστάτη του κρέατος, τρώνε πολλά γαλακτοκομικά πλήρη λιπαρών και πίνουν περισσότερο αλκοόλ.
Ανάλογα αποτελέσματα προέκυψαν και από μελέτη της Α’ Καρδιολογικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών (σε 3.000 κατοίκους της Αττικής), στην οποία παρατηρήθηκε, σε αντίθεση με τα χαμηλά και τα μεσαία στρώματα, ότι τα άτομα με ανώτερη και ανώτατη μόρφωση κατανάλωναν περισσότερα φρούτα, ψάρια και λαχανικά και λιγότερα λιπαρά. – Σύμφωνα με έρευνες, το άγχος και το στρες του σύγχρονου ανθρώπου τον οδηγεί σε βουλιμική συμπεριφορά με διατροφή κακής ποιότητας, ενώ ζητά καταφύγιο σε τρόφιμα με αγχολυτική επίδραση, όπως η σοκολάτα και τα γλυκά.
Επίσης σύμφωνα με το επιστημονικό περιοδικό Lancet πολλοί Έλληνες έχουν πάψει να επισκέπτονται το γιατρό τους εν συγκρίσει με το 2007. Ταυτόχρονα, οι αυτοκτονίες έχουν αυξηθεί με γεωμετρική πρόοδο από το 2007, τους πρώτους 6 μήνες του 2011 οι αυτοκτονίες αυξήθηκαν κατά 40% σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2010.
Επιστρέφουμε στη μεσογειακή διατροφή λόγω κρίσης
Σύμφωνα με έρευνα του Κέντρου Προστασίας Καταναλωτών (ΚΕΠΚΑ), διαπιστώνεται ότι 9 στους 10 καταναλωτές άλλαξαν τις αγοραστικές τους συνήθειες λόγω της οικονομικής κρίσης, ενώ παράλληλα δηλώνουν ότι η κρίση τους έχει κάνει πιο προσεκτικούς σε σχέση με τις αγορές, την ποσότητα των προϊόντων που αγοράζουν και τον χρόνο που σπαταλούν για τα ψώνια.
Το γάλα, τα γαλακτοκομικά, το ψωμί, τα λαχανικά και τα φρούτα έχουν μπει, σχεδόν καθημερινά, στο τραπέζι των καταναλωτών. Τα κρέατα (κόκκινα), ψάρια, τηγανητές πατάτες και αναψυκτικά έχουν περιοριστεί, σε μια φορά την εβδομάδα. Τα γλυκά, τα όσπρια, τα ζυμαρικά, το κοτόπουλο και τα αυγά καταναλώνονται, λίγες φορές την εβδομάδα. Τέλος, η κατανάλωση αρνιού και κατσικιού περιορίζεται, σε μια φορά το μήνα. Η οικονομική κρίση φαίνεται ότι έκανε τους καταναλωτές της χώρας μας να επιστρέψουν, πιο κοντά, στη μεσογειακή διατροφή, που αποτελεί την παραδοσιακή μας διατροφή και η οποία είναι αναγνωρισμένη, παγκοσμίως, ως η πιο ισορροπημένη και υγιεινή διατροφή. Σε σχέση, με την αντίστοιχη έρευνα του 2006, η διατροφή μας φαίνεται να βελτιώνεται. Η κατανάλωση χοιρινού, αναψυκτικών, τηγανητών πατατών μειώνεται, ενώ η κατανάλωση γάλακτος, τυροκομικών, ψαριών και οσπρίων αυξάνεται.
Το 26,69% των καταναλωτών δηλώνουν ότι ψάχνουν, τα ίδια προϊόντα, με χαμηλότερη τιμή, σε άλλα καταστήματα, για να αντιμετωπίσουν την οικονομική κρίση. 26,31% στράφηκαν, σε προϊόντα, που παράγει το super market (ιδιωτικής ετικέτας). 25,16% των καταναλωτών δηλώνουν ότι αγοράζουν, μόνο τα απαραίτητα. Τα ποσοστά αυτά δείχνουν ότι η πλειοψηφία των καταναλωτών, στην Ελλάδα, έχει κάνει σημαντικές αλλαγές, στον τρόπο, που αγοράζει τρόφιμα. Όμως, 7 και πλέον στους 10 καταναλωτές, εξακολουθούν να αγοράζουν τις επώνυμες μάρκες, που αγόραζαν και δεν έχουν κάνει το σημαντικό βήμα της αλλαγής της μάρκας των προϊόντων, για να δώσουν μήνυμα, στους προμηθευτές.
Οδηγός επιβίωσης για την κρίση
Πηγαίνετε στο σούπερ μάρκετ με λίστα – ψωνίστε έξυπνα. Αποφεύγετε έτσι την χρονοτριβή και το άσκοπο φόρτωμα του καλαθιού σας. Το ποσοστό των καταναλωτών, σύμφωνα με το ΚΕΠΚΑ, που τηρεί πάντα αρχείο τιμών, είναι μόλις 10,66%, αλλά ακόμα και αυτοί που τις καταγράφουν, δεν το τηρούν πάντα (13,14%). Η τιμή μονάδας είναι γνωστή, σε περίπου 6 στους 10 καταναλωτές. Όμως, μόνο οι 3 στους 10 καταναλωτές τη χρησιμοποιούν πάντοτε, για να συγκρίνουν τιμές ομοειδών προϊόντων. Το Παρατηρητήριο Τιμών του Υπουργείου Ανάπτυξης, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας είναι σχεδόν άγνωστο στους καταναλωτές της Ελλάδας. Ούτε 3 στους 10 δεν το γνωρίζουν και πολύ λιγότεροι το χρησιμοποιούν.
Μην πάτε πεινασμένοι για ψώνια. Έρευνες δείχνουν ότι θα είστε επιρρεπείς στο να «φορτωθείτε» με περισσότερες ανθυγιεινές και ακριβές τροφές. – Προτιμήστε φρούτα και λαχανικά εποχής. Είναι φθηνότερα, θρεπτικότερα, νοστιμότερα και λιγότερο επιβαρυμένα από φυτοφάρμακα. Καλό θα είναι να τρώτε 3-5 φρούτα ανά ημέρα. Επίσης, πηγαίνοντας στην λαϊκή προς το τέλος της, είναι βέβαιο πως θα βρείτε σε καλύτερες τιμές τα προϊόντα που σας ενδιαφέρουν.
Προτιμήστε τρόφιμα που σας χορταίνουν. Συνοδεύοντας τα κυρίως γεύματα με άφθονη σαλάτα, δημιουργείται αίσθημα κορεσμού λόγω των φυτικών της ινών οπότε θα καταναλώσετε μικρότερη ποσότητα φαγητού. Τα αμυλούχα τρόφιμα επίσης, θα πρέπει να συνοδεύουν το κάθε κυρίως γεύμα σας και ειδικά τα ολικής αλέσεως όπως ψωμί, καστανό ρύζι, ζυμαρικά, πατάτες, θα σας κάνουν να αργήσετε να ξαναπεινάσετε ενώ η τιμή τους παραμένει σχετικά χαμηλή. Μην το παρακάνετε όμως ειδικά με τα αντίστοιχα μη ολικής, γιατί θα δείτε το ζάχαρό σας να ανεβαίνει.
Προτιμήστε φρέσκα και όχι επεξεργασμένα προϊόντα. Το κόστος της επεξεργασίας και της συσκευασίας ενός τροφίμου εννοείται ότι μετακυλίεται στον καταναλωτή. Έτσι τρώτε πιο υγιεινά, λαμβάνετε περισσότερα θρεπτικά συστατικά και αποφεύγετε αρκετά πρόσθετα τροφίμων, λιπαρά, αλάτι και ζάχαρη.
Επιλέξετε υγιεινά και οικονομικά σνακ. Αποφύγετε έτοιμα σνακ, όπως πατατάκια, γαριδάκια, μπισκότα, κρουασάν, αναψυκτικά, τα οποία είναι υψηλά σε λιπαρά και ζάχαρη. Προτιμήστε γάλα ή γιαούρτι με 1,5 – 2% λιπαρά, – που παραμένουν φτηνά και χρειάζεστε τουλάχιστον 2 μερίδες ημερησίως – και φυσικές τροφές όπως ωμά και ξηρά φρούτα, φυσικούς χυμούς, ξηρούς καρπούς.
Μειώστε το πολύ κρέας. Όσο για το κόκκινο κρέας, πολλοί μπορεί να δελεαστούν από την χαμηλή τιμή ενός λιπαρού κρέατος (πλούσιο σε κορεσμένο λίπος), σε σχέση με αυτή του άπαχου. Αυτό που προτείνεται ανεπιφύλακτα είναι η μείωση της κατανάλωσης κόκκινου κρέατος σε μια φορά στην εβδομάδα ή και στις δεκαπέντε, ώστε να πλησιάζουμε περισσότερο το μοντέλο της μεσογειακής διατροφής που προτείνει 120γρ κόκκινο κρέας τον μήνα.
- Η κατανάλωση κοτόπουλου μια φορά στην εβδομάδα αποτελεί μια λογική και οικονομική λύση. Τα πουλερικά δεν είναι ακριβά, ενώ είναι πλούσια σε πρωτεΐνη, με λιγότερα κορεσμένα λίπη και χοληστερόλη από το κόκκινο κρέας αλλά και λιγότερο σίδηρο και ψευδάργυρο.
- Τα αυγά είναι ιδιαίτερα φθηνά, διαθέτουν αναμφίβολα την καλύτερη πρωτεΐνη, είναι υψηλής βιολογκής αξίας τρόφιμο, αλλά οι ενήλικες καλύτερα να αποφύγετε την κατανάλωση άνω των τριών αυγών ανά εβδομάδα, λόγω της χοληστερόλης που περιέχουν.
- Το κρέας επίσης, μπορείτε να το αντικαταστήσετε, με όσπρια μαγειρεμένα μαζί με δημητριακά π.χ. φακές με ρύζι, ρεβίθια με ρύζι ή με μανέστρα, φασολάδα με κοφτό μακαρονάκι κ.α. Μαγειρεύοντάς τα σε αναλογία 2/3 δημητριακά και 1/3 όσπρια, αποκτούν ένα πολύ καλύτερο προφίλ αμινοξέων, με αποτέλεσμα την καλύτερη αξιοποίηση της πρωτεΐνης τους από τον οργανισμό. Το ίδιο συμβαίνει όταν συνδυάζουμε τα όσπρια και τα δημητριακά με κάποιο γαλακτοκομικό, όπως το τυρί ή το γάλα. Τα όσπρια μπορούμε να τα καταναλώνουμε και 2 φορές την εβδομάδα, είναι φθηνά, ντόπια προϊόντα και προσφέρουν το αίσθημα κορεσμού. Είναι υγιεινά και αποτελούν ένα πλήρες γεύμα, καθώς περιέχουν υδατάνθρακες, πρωτεΐνη και φυτικές ίνες.
Το φθηνό προϊόν δεν είναι απαραίτητα και λιγότερο υγιεινό ή θρεπτικό. Κλασική περίπτωση τέτοιων προϊόντων είναι τα ψάρια. Είναι κοινώς παραδεκτό ότι κάποια ψάρια όπως ο σολωμός, ο ξιφίας ή η πελαγίσια τσιπούρα είναι πλέον απλησίαστα λόγω της τιμής τους για πολλές ελληνικές οικογένειες. Υπάρχουν όμως καλές επιλογές και για τα μικρότερα βαλάντια, όπως για παράδειγμα οι σαρδέλες που είναι πλούσιες σε ω3, ο γάβρος ή η τσιπούρα ιχθυοτροφείου κ.α. Αξίζει να σημειωθεί ότι η κατανάλωση κονσέρβας ψαριού, όπως τόνος, σκουμπρί κ.α. αν και υπολείπεται θρεπτικά σε σχέση με το φρέσκο, είναι σαφώς καλύτερη σαν επιλογή από την πλήρη απουσία του από την διατροφή. Η κατανάλωση ψαριού 2 φορές την εβδομάδα θωρακίζει το καρδιοαγγειακό σύστημα.
Αποφύγετε τα πολλά λίπη, μαργαρίνες, φυτίνες, βιτάμ, γιατί τα εξευγενισμένα ή υδρογονωμένα λίπη που περιέχουν δεν είναι ότι το καλύτερο για την καρδιά και τα αγγεία σας. Το ελαιόλαδο είναι το κύριο προστιθέμενο λιπίδιο που πρέπει να χρησιμοποιείτε, αλλά και σε αυτό μην κάνετε υπερβολές.
Ανακυκλώστε το φαγητό, αξιοποιήστε όλα σας τα τρόφιμα. Σε μια οργανωμένη κουζίνα όλα σχεδόν ανακυκλώνονται. Δεν πετάμε το περίσσευμα του φαγητού της προηγούμενης μέρας στα σκουπίδια – καθώς μαζί με τα τρόφιμα πετάμε και λεφτά – αλλά το συμπληρώνουμε με κάτι άλλο και το σερβίρουμε την επόμενη ημέρα. Χρησιμοποιήστε τα λαχανικά και το κοτόπουλο της προηγουμένης μέρας σε σούπες, σαλάτες ή ζυμαρικά. Έτσι π.χ. το βραστό κοτόπουλο μπορεί να γίνει μια κοτόπιτα ή κοτοσαλάτα.
Χρησιμοποιήστε την κατάψυξη. Διάφορα φαγητά, κρέας και πίτες μπορείτε να τα καταψύξετε για 2-3 εβδομάδες και αφού τα αποψύξετε και τα ζεστάνετε, να τα επαναχρησιμοποιήσετε. Προκειμένου να στερηθείτε κάποιες φρέσκες τροφές επειδή είναι ακριβές, όπως το ψάρι, το κρέας κ.α. μπορείτε να στραφείτε στα κατεψυγμένα, των οποίων η θρεπτική αξία δεν είναι υπερβολικά μικρότερη.
Το φαγητό εκτός σπιτιού είναι κατά κανόνα πιο ακριβό και συνήθως πλούσιο σε «κακά» λιπαρά. Καλό θα ήταν να περιορίσετε την κατανάλωση του στις 2-3 φορές στο μήνα και να επιλέγετε περισσότερο υγιεινές τροφές και λιγότερα τηγανιτά φαγητά, μεζεδάκια ή σύνθετα φαγητά με πλούσιες σε λιπαρά σάλτσες. Χαρακτηριστικό της εποχής είναι η μεγάλη πτώση που καταγράφεται στις επισκέψεις σε εστιατόρια και ταβέρνες, σε αντίθεση με τα σουβλατζίδικα και ταχυφαγεία γενικώς όπου κυριαρχεί το «πλαστικό» φαγητό.
Καλλιεργήστε. Ανάλογα με τον χώρο που διαθέτετε μπορείτε να καλλιεργήσετε λαχανικά, φρούτα και βότανα στον κήπο, στην βεράντα ή στην ταράτσα σας, ελαχιστοποιώντας έτσι το κόστος, ενώ θα ξέρετε και τι τρώτε. Στα οφέλη υπολογίστε και την αντιστρές φυσική δραστηριότητα.
Επιμύθιο
Συμπερασματικά, δεν είναι ανέφικτο να συνδυαστεί η υγιεινή με την οικονομική διατροφή αρκεί να υπάρχει οργάνωση και κατάλληλος προγραμματισμός. Η υγιεινή διατροφή δεν επηρεάζει μόνο άμεσα το πορτοφόλι μας, αλλά και έμμεσα… Υιοθετώντας την θα επισκεφτείτε πιθανότατα λιγότερες φορές τον γιατρό σας. Και μην ξεχνάτε, τρώτε για να ζείτε, μην ζείτε για να τρώτε…
Για να σωθεί η οικονομία, το Κράτος πρέπει να προσλαμβάνει έναν εργάτη για να ανοίγει μια τρύπα και ένα άλλο εργάτη για να την κλείνει.
John Maynard Keynes, 1883-1946, Βρετανός οικονομολόγος
Ο καπιταλισμός έχει ένα μόνιμο ελάττωμα: την άνιση κατανομή του πλούτου. Ο σοσιαλισμός αντίθετα έχει ένα σταθερό προτέρημα: την ίση κατανομή της φτώχειας.
Ουίνστον Τσώρτσιλ, 1874-1965, Βρετανός Πρωθυπουργός , Νόμπελ 1953
Νατσιούλης Δ. Αθανάσιος
Διατροφολόγος – Οινογνώστης
Προ δημοσίευσης στην εφημερίδα «Οίνος & Ποτό» Νοεμβρίου 2012
Πηγές
http://www.voria.gr/index.php?module=news&func=display&sid=67495
http://www.protothema.gr/life-style/health-and-life/article/?aid=235170
http://www.nutrimed.gr/mi_xasete/afieroma_tou_mina/to_menou_tis_krisis.html
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_ell_2_15/10/2011_459388
http://www.dietsecrets.gr/diatrofi_krisi.html
http://www.dietup.gr/antras/diatrofi/3073.html
