Οι αρχαίοι ολυμπιακοί αγώνες, ήταν αθλητικοί αγώνες μεταξύ αγωνιζόμενων από τις ελληνικές πόλεις της αρχαιότητας και οι σημαντικότεροι από τους πανελλήνιους αγώνες της αρχαίας Ελλάδας (οι άλλοι ήταν τα Πύθια, Νέμεα, και Ίσθμια). Διεξάγονταν στην αρχαία Ολυμπία κάθε τέσσερα έτη από το 776 π.Χ, και διοργανωνόταν έως το 393 μ.Χ. όταν ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Θεοδόσιος τους κατάργησε οριστικά.
Οι Ολυμπιακοί αγώνες ξεκίνησαν από τους αρχαίους Έλληνες που ήθελαν να διοργανώσουν μία εκδήλωση πανελλήνιου χαρακτήρα. Διότι παλιά οι Έλληνες ζούσαν χωρισμένοι και απλωμένοι σε ένα ευρύ γεωγραφικό χώρο και δεν συγκροτούσαν ενιαίο κράτος με τη σημερινή έννοια του όρου. Στην ιστορική λοιπον εποχή οι Ολυμπιακοί αγώνες διεξάγονταν μετά το θερινό ηλιοστάσιο κάθε τέσσερα χρόνια. Η τετραετία αυτή ονομαζόταν «πενθετηρίς» επειδή οι αρχαίοι συμπεριλάμβαναν και τα δύο έτη της διοργάνωσης, που σημάδευαν την αρχή και το τέλος της περιόδου. Οι πενθετηρίες ονομάζονταν με τον αύξοντα αριθμό της εκάστοτε Ολυμπιάδας και χρησίμευαν ως χρονική αναφορά. Η πρώτη καταγραμμένη διοργάνωση των αγώνων ήταν στην Ολυμπία, το 776 π.Χ., δηλαδή η πρώτη πενθετηρία ξεκινά το καλοκαίρι του 775 π.Χ., σύμφωνα με το σημερινό ημερολόγιο.
Είναι σχεδόν σίγουρο ότι αυτή δεν ήταν και η πρώτη φορά που γίνονταν οι αγώνες. Τότε οι αγώνες ήταν μόνο τοπικοί και διεξαγόταν μόνο ένα αγώνισμα, η διαδρομή του σταδίου. Ο Παυσανίας μνημονεύει τους κατοίκους της Ήλιδας, οι οποίοι από τα πανάρχαια χρόνια είχαν κτίσει ναό προς τιμή του Κρόνου. Κατά την μυθική παράδοση, όταν γεννήθηκε ο Δίας, οι Ιδαίοι Δάκτυλοι ήρθαν από την Κρήτη στην Ήλιδα και έκαναν αγώνα δρόμου για το βρέφος Δία. Ο μεγαλύτερος από αυτούς, ο Ηρακλής (όχι ο συνώνυμος ήρωας), έβαλε τους άλλους αδερφούς του, τον Παιωναίο, τον Επιμήδη, τον Ιάσιο και τον Ίδα να τρέξουν, και μετά τη λήξη των αγώνων, ο Ιδαίος Ηρακλής στεφάνωσε τους νικητές με κλαδί άγριας ελιάς, ένα δέντρο που είχε φέρει από την χώρα των Υπερβορείων. Η μυθική αυτή παράδοση έχει γίνει απόπειρα να χρονολογηθεί στα τέλη της 2ης χιλιετίας π.Χ.[1].
Σύμφωνα με τον ίδιο μύθο, ο Ιδαίος Ηρακλής ήταν εκείνος που έδωσε το όνομα Ολύμπια στους αγώνες αυτούς. Σύμφωνα με έναν άλλο μύθο, στην τοποθεσία αυτή πάλεψε ο ίδιος ο Δίας με τον Κρόνο για την εξουσία της Γης, ενώ ένας τρίτος μύθος συμπληρώνει ότι μετά την μάχη αυτή, διεξάχθηκαν οι πρώτοι Ολυμπιακοί αγώνες προς τιμήν και εορτασμό της έκβασης της μάχης και της νίκης του Ολύμπιου Δία. Στους αγώνες αυτούς πήραν μέρος οι Ολύμπιοι θεοί, και μάλιστα ο Απόλλων νίκησε τον Ερμή και τον Άρη στο τρέξιμο και την πυγμαχία αντίστοιχα. Αυτά σύμφωνα με τον Παυσανία.
Στα βίντεο που ακολουθούν μπορείτε να δείτε ένα ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ σχετικά με την ιστορία των αγώνων.
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες στην Αρχαία Ολυμπία: Μέρος Α’
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες στην Αρχαία Ολυμπία: Μέρος Β’
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες στην Αρχαία Ολυμπία: Μέρος Γ’
