Τα τελευταία χρόνια η αθλητική επιστήμη παρουσίασε μια θεαματική εξέλιξη στην έρευνα που αφορά το νευρο-μυο-σκλετικό σύστημα. Έτσι, αρχίσαμε να μιλάμε για ασκήσεις ιδιοδεκτικότητας, ασκήσεις σταθεροποίησης, λειτουργική προπόνηση και λειτουργική προθέρμανση.
του Γεωργίου Σκόλια
Ασκήσεις ιδιοδεκτικότητας
Οι ασκήσεις ιδιοδεκτικότητας συντελούν στη νευρομυϊκή συναρμογή μέσω της εκμάθησης της σωστής θέσης ισορροπίας του σώματος. Επίσης, είναι επιστημονικά αποδεκτό ότι όταν η αίσθηση της ιδιοδεκτικότητας αυξάνεται κατά 50%, η πιθανότητα τραυματισμού μειώνεται κατά 80%.
Η αίσθηση της θέσης των αρθρώσεων, ειδικά προς το οριακό σημείο εκτός ισορροπίας, αναπτύσσει την αυτοματοποίηση της κίνησης και την αντίληψη για τη θέση και την ισορροπία του σώματος.
Η δυναμική σταθεροποίηση των αρθρώσεων γίνεται μέσω αντανακλαστικών που προέρχονται από το νευρικό σύστημα (ιδιοδεκτικοί υποδοχείς).
Το 2004 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις “Αθλότυπο” το βιβλίο μου “Προπόνηση Ισορροπίας & Ιδιοδεκτικότητας”, ενώ την προπόνηση ιδιοδεκτικότητας την έχω ενσωματώσει στα προπονητικά προγράμματα από το 1996, (οι ασκήσεις, αγαπητέ συνάδελφε, που έβλεπες στις ομάδες ποδοσφαίρου, καλαθοσφαίρισης και beach volleyball που προπονούσα και τις θεωρούσες ασκήσεις καράτε στην πραγματικότητα ήταν ασκήσεις ιδιοδεκτικότητας).
Τον όρο ιδιοδεκτικότητα περιέγραψε αρχικά ο Sherrington στις αρχές του 1900.
Στη συνέχεια η ιδιοδεκτικότητα ορίστηκε με πολλές απόψεις. Η τρέχουσα σκέψη διαιρεί την ιδιοδεκτικότητα σε δύο κατηγορίες. Η πρώτη κατηγορία σχετίζεται με τη θέση του σώματος και των αρθρώσεων στο χώρο. Η δεύτερη κατηγορία καλείται κιναισθητική συνειδητοποίηση και είναι η ικανότητα ελέγχου των κινήσεων των αρθρώσεων.
Ασκήσεις σταθεροποίησης
Τα τελευταία χρόνια έχουν δημιουργηθεί πολλά προπονητικά προγράμματα για την ενίσχυση των μυών που σταθεροποιούν το σώμα, δηλαδή τους μυς του κορμού και της λεκάνης αλλά και επιπρόσθετα τους μυς της ωμοπλάτης και τους μυς των άνω και κάτω άκρων.
Σ’ αυτούς περιλαμβάνονται 29 μυς της κοιλιάς, των ισχίων και της πλάτης.
Για τη σταθεροποίηση του σώματος μίλησα πρώτη φορά σε ένα συνέδριο το 2000 και το 2002.
Το βιβλίο μου “Ενίσχυση Στήριξης Σπονδυλικής Στήλης” κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις “Gymnastika”, ενώ την προπόνηση σταθεροποίησης την έχω ενσωματώσει στα προπονητικά προγράμματα από το 1998.
Η έννοια της σταθεροποίησης διατυπώθηκε από τους Logan και McKinney στο βιβλίο τους “Kinesiology” πριν από πενήντα χρόνια.
Λειτουργική προπόνηση
Ως λειτουργική προπόνηση ορίζεται το σύνολο των ασκήσεων που εκπαιδεύουν-προπονούν σε κινήσεις που είναι απαραίτητες για τη δραστηριότητα του ατόμου, σε συνδυασμό με προπονητικές παραμέτρους που εξυπηρετούν τις καθημερινές δραστηριότητες ή τη συμμετοχή σε αθλητικές δραστηριότητες.
Το αποτέλεσμα της λειτουργικής προπόνησης είναι η βελτίωση της ευκινησίας, των αντανακλαστικών, της σταθεροποίησης, της ταχύτητας και της δύναμης αντίδρασης, όπου το σώμα έχει τη δυνατότητα να αντισταθμίσει τις αλλαγές στο κέντρο βάρους για να μπορεί να κινηθεί γρήγορα και αποτελεσματικά.
Για τη λειτουργική προπόνηση μίλησα πρώτη φορά σε ένα σεμινάριο το 2006 και την ίδια χρονιά κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις “Maximum fitness” το DVD μου “Λειτουργική προπόνηση”. Τη λειτουργική προπόνηση την έχω ενσωματώσει στα προπονητικά προγράμματα από το 2002.
Λειτουργική προθέρμανση
Ως λειτουργική προθέρμανση ορίζεται το σύνολο των ασκήσεων που προετοιμάζουν τον αθλητή για να μπορεί να κινηθεί εύκολα και γρήγορα στις κινήσεις που είναι απαραίτητες για το άθλημά του και συγχρόνως τον προστατεύουν από τραυματισμούς.
Η λειτουργική προθέρμανση αποτελείται από δρομικές ασκήσεις και ασκήσεις κινητικότητας.
Τη λειτουργική προπόνηση την έχω ενσωματώσει στα προπονητικά προγράμματα από το 2002 και έχω μιλήσει γι’ αυτή σε αρκετά σεμινάρια.
Από την άλλη μεριά, αναπτύχθηκαν διάφορα όργανα γυμναστικής με σκοπό να εκμεταλλευτούν τις παραπάνω έρευνες και είδη προπόνησης.
Έτσι, με βάση την ιδιοδεκτικότητα αναπτύχθηκαν δίσκοι ισορροπίας (ασταθή επίπεδα), αφρώδη υλικά ή δίσκοι ισορροπίας με αέρα (ασταθείς επιφάνειες) και τα μηχανήματα δόνησης.
Εάν θα χρησιμοποιήσουμε ασταθή επιφάνεια ή ασταθές επίπεδο εξαρτάται από το άθλημα που συμμετέχει ο αθλητής ή από τα μυοσκελετικά προβλήματα που αντιμετωπίζει. Ακόμη, ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στην επιλογή των ασκήσεων, τον αριθμό των ασκήσεων, τον αριθμό των σετ ανά άσκηση και τον αριθμό των επαναλήψεων ή του χρόνου ανά σετ. Όσο για τα μηχανήματα δόνησης και τα αποτελέσματα αυτού του είδους “προπόνησης” νομίζω ότι δεν χρειάζεται και πολύ συζήτηση, καθώς δεν αντέχουν σε καμιά κριτική και οι ειδήμονες της προπόνησης δόνησης χάθηκαν από το προσκήνιο, αφού δεν πείθουν πλέον κανέναν.
Με βάση τη σταθεροποίηση αναπτύχθηκε η προπόνηση από ανάρτηση ή αιώρηση και ασκήσεις με fit ball.
Προσωπικά από το 2003 άρχισα να χρησιμοποιώ ασκήσεις από θέση αιώρησης στα προπονητικά προγράμματα των αθλητών μου για να αποφύγω τις πιέσεις σε πάγκο για την ανάπτυξη της δύναμης σε αθλητές με προβλήματα στην ωμική ζώνη.
Στις μέρες μας πολλοί ανακαλύπτουν αυτού του είδους τις ασκήσεις και εγκαταλείπουν τις γνωστές ασκήσεις με αντιστάσεις και χρησιμοποιούν αποκλειστικά αυτού του είδους τις ασκήσεις στα προπονητικά προγράμματα. Καλό θα ήταν να επανεξετάσουν το νέο αντικείμενο του έρωτά τους, πριν τους δημιουργήσει τα προβλήματα που δημιουργεί κάθε ξαφνικός έρωτας.
Το 2002 παρουσίασα πρώτη φορά σε ένα σεμινάριο ασκήσεις με fit ball και το 2004 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις “Αθλότυπο” το βιβλίο μου “Fit ball θεωρία και πρακτική εφαρμογή”.
Tο 1909 η Dr. Susanna Klein-Vogelbach στην Ελβετία χρησιμοποίησε μεγάλες μπάλες (fit ball) για την αποκατάσταση ορθοπεδικών και νευρολογικών προβλημάτων.
Σχετικά με τη λειτουργική προπόνηση δεν δημιουργήθηκαν αποκλειστικά νέα όργανα γυμναστικής, αλλά βαπτίζονται λειτουργικά όλα τα νέα όργανα που εμφανίζονται στην αγορά.
Με τη λειτουργική προθέρμανση δεν ασχολείται κανένας καθώς δεν υπάρχει ακόμη συγκεκριμένο όργανο που να παρουσιάζει οικονομικό ενδιαφέρον.
Εν κατακλείδι, καλό θα ήταν πριν χρησιμοποιήσουμε – υιοθετήσουμε οποιοδήποτε όργανο που προτείνεται από κάποιους ειδικούς στο εμπόριο και μόνο, άσχετα με τους επιστημονικούς τίτλους τους, να εξετάσουμε και τη θεωρία πίσω από τις πρακτικές που προτείνονται. Όχι όμως από τους διαδικτυακούς τόπους των εταιριών που τα παράγουν, αλλά από έρευνες που δεν έχουν χρηματοδοτήσει οι κατασκευαστές.
Τέλος, όταν υιοθετείτε ένα προπονητικό πρόγραμμα για την ιδιοδεκτικότητα, τη σταθεροποίηση και οποιαδήποτε άλλη προπονητική παράμετρο καλό θα ήταν να γνωρίζετε εάν αυτό το πρόγραμμα δημιουργήθηκε για το άθλημα με το αποίο εσείς ασχολείστε ή για κάποιο άλλο τελείως άσχετο με το δικό σας. Ακόμη, πρέπει να γνωρίζετε το προπονητικό επίπεδο των αθλητών της ομάδας που χρησιμοποιεί αυτό το προπονητικό πρόγραμμα και πως φθάσανε στο σημείο να χρησιμοποιούν αυτό το πρόγραμμα.
Τα προγράμματα δύναμης, αντοχής στη δύναμη, ταχυδύναμης – αλτικότητας, ευκινησίας, ευλυγισίας, ιδιοδεκτικότητας, σταθεροποίησης και γενικής αντοχής θα πρέπει να σχεδιάζονται σε ατομικό επίπεδο, ακόμη και στα ομαδικά αθλήματα.
Βασικά, πρέπει να δίνουμε βάση σε επιστημονικά τεκμηριωμένα δεδομένα και όχι στις μοντέρνες, εμπορικές και φανταχτερές ιδέες που στην καλύτερη περίπτωση μπορούν να αποφέρουν οικονομικά οφέλη σε όσους τα εκμεταλλεύονται και στη χειρότερη περίπτωση να οδηγήσουν σε σοβαρά προβλήματα υγείας σε όσους τα χρησιμοποιούν.
